Recenzje Studenckiej Grupy Krytycznej (IV)

Recenzja warsztatów branżowych zrealizowanych przez Akademię Teatralną w ramach projektu „Bezpieczna przestrzeń. Dobre praktyki i narzędzia do transformacji polskiego systemu teatralnego”.

Więcej o warsztatach [tutaj].

W Polsce milczenie oznacza twoją zgodę

Koordynacja scen intymnych to praktyka w ciągłym rozwoju. Prekursorką tej koncepcji jest Tonia Sina, która od 2006 roku zajmowała się choreografią intymności w Stanach Zjednoczonych. Potrzeba wprowadzenia zmian w przemyśle artystycznym zrodziła się w momencie uświadomienia sobie przez nią paradoksu polegającego na tym, że sceny walki w filmie wymagają ustalonej choreografii, a sceny intymne opierają się na improwizacjach bazujących na doświadczeniach osób aktorskich. W myśl walki o intymność rozwinęła się koordynacja scen intymnych za granicą. Pierwszym polskim serialem, przy którym zaproszono do współpracy koordynatorkę do scen intymnych był Sexify z 2020 roku.

W ramach projektu Akademii Teatralnej w Warszawie „Bezpieczna przestrzeń” zostały sfinansowane warsztaty z koordynacji scen intymnych, prowadzone przez Intimacy Duo – Kaję Wesołek-Podziemską i Martę A. Zygadło. Wzięłyśmy udział w warsztacie jako uczestniczki festiwalu Kontrapunkt (choć warsztaty nie odbywały się bezpośrednio w ramach festiwalu), co ważne, udział był bezpłatny. Niestety ze względu na niewielki rozgłos wydarzenia, uczestniczyło w nim jedynie dziesięć osób.

Jako absolwentki wiedzy o teatrze na Uniwersytecie Jagiellońskim mamy to szczęście, że temat nie jest nam obcy i mogłyśmy eksplorować go poza kontekstem AT. Dzięki kursowi Alternatywne modele organizacji pracy teatralnej z Moniką Kwaśniewską-Mikułą miałyśmy podstawowe zaplecze teoretyczne. Dlatego dziś starałyśmy się wydobyć z warsztatów jak najwięcej uniwersalnych narzędzi, które przydadzą się nie tylko w polu naukowym, ale mogą stać się częścią naszej codzienności.

Warsztaty były podzielone na dwie części – teoretyczną oraz ćwiczeniową. W ramach pierwszej Wesołek-Podziemska i Zygadło zarysowały kontekst historyczny oraz opowiedziały o swoim doświadczeniu zawodowym i procesie edukacji jako koordynatorki scen intymnych. Dla nas najbardziej uderzający jest proces kształcenia, który kosztuje dziesiątki tysięcy złotych i jest możliwy tylko za granicą (USA, UK, RPA), zatem wszelkie narzędzia podlegają procesowi translacji na język polski. Sam język nie jest jedyną barierą – jest nią przede wszystkim odmienny kontekst prawny, którego kluczowym aspektem jest tzw. domniemane „tak” lub „nie” – w Polsce milczenie oznacza twoją zgodę. 

Z tego względu tak istotną rolę odgrywa praca, którą wykonują koordynatorki intymności. Ich zadaniem jest przede wszystkim bycie świadkiniami udzielenia przez osoby aktorskie świadomej zgody oraz wytworzenia bezpiecznej przestrzeni w pracy twórczej. Bezpieczną przestrzeń definiujemy jako możliwość wyjścia ze swojej strefy komfortu i przekroczenia siebie z dbałością o swoje granice. Scenami intymnymi nazywamy przede wszystkim te, w których występuje nagość, dotyk o charakterze intymnym, symulowany stosunek lub odgrywanie podniecenia. Prowadzące warsztaty rozszerzają ten zbiór o sceny z ekstremalnymi emocjami, porodu czy bliskiego dotyku pomiędzy dorosłą osobą aktorską a dzieckiem. Filarem koordynacji scen intymnych jest zasada „5C” – świadoma zgoda (consent), komunikacja (communication), kontekst (context), choreografia (choreography) i zamknięcie (closure). Tę praktykę koordynatorki zaczerpnęły z zagranicznych szkoleń i prac naukowych, osadzonych w kontekście koordynacji scen intymnych jako względnie powszechnej praktyki, a nie (jak w Polsce) sytuacji rzadkiej. 

W części ćwiczeniowej pracowałyśmy nad dwoma zadaniami – „Circle game” i „Poczekaj”. Ponieważ kierowałyśmy się zasadą dobrowolności i byłyśmy zgodne w tym, że każda odpowiada za swój rozwój, istniała możliwość obserwacji – niebrania czynnego udziału w praktyce. Ćwiczenia miały na celu eksplorację naszej asertywności i poczucia własnych granic. Podczas ich wykonywania panowała zasada formułowania „komunikatu typu JA”, polegająca na mówieniu z własnej perspektywy i o własnych emocjach. Ważne było dla nas poruszenie tematu wstydu, który towarzyszy osobom twórczym w momencie odgrywania scen intymnych, ale także odczuwamy go w prywatnych sytuacjach codziennego wyznaczania granic. Owa paralela uświadamia nam, jak duże braki w edukacji o możliwości komunikowania swoich potrzeb mamy nie tylko w iluzorycznym polu sztuki, ale też tu i teraz. 

Atmosfera podczas warsztatów pozwoliła nam się otworzyć i wspólnie pracować nad własną wrażliwością. W kameralnym gronie stworzyłyśmy przestrzeń wymiany myśli, uczuć i perspektyw – praktycznej i teoretycznej. Kaja Wesołek-Podziemska jako psycholożka, była studentka Wydziału Aktorskiego AT, tancerka tańca współczesnego oraz trenerka aktorstwa,  odpowiedzialna za przygotowania małoletnich aktorów na trudne sceny, łączy doświadczenia sceniczne z polem naukowym. Marta A. Zygadło jako absolwentka Wydziału Aktorskiego AT w Warszawie oraz aktorka grająca w scenach intymnych otwarcie dzieliła się własnym doświadczeniem i tym, jak wpłynęło na jej pracę koordynatorską. Doceniamy ich czujność, szacunek do naszych myśli, a także determinację i chęć wprowadzania zmian w polskim systemie pracy osób artystycznych. Z niecierpliwością czekamy na polskie wydanie książki Staging Sex Chelsea Pace, które ukaże się w ramach projektu „Bezpieczna przestrzeń”. Cieszymy się, że mogłyśmy wziąć udział w warsztatach właśnie z Intimacy Duo. Czujemy przede wszystkim wdzięczność.

Warsztaty z koordynacji scen intymnych prowadzone przez Kaję Wesołek-Podziemską i Martę A. Zygadło – Intimacy Duo

Julia Siwy – studentka performatyki na Uniwersytecie Jagiellońskim

Alicja Stachulska – studentka teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim

Studencka Grupa Krytyczna to międzywydziałowa i międzyuczelniana grupa, która zawiązała się w ramach 57. Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego KONTRAPUNKT, by recenzować i dyskutować o spektaklach.